Necmettin Büyükkaya
Necmettin Büyükkaya (1943-1984), ya da bilinen adıyla Neco, Türkiye’deki Kürt özgürlük hareketi ve sosyalist mücadelenin önde gelen isimlerinden biriydi. 1943 yılında Şanlıurfa’nın Siverek ilçesine bağlı Karahan (Dağbaşı) köyünde Kürt bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Lise eğitimini Diyarbakır’da tamamladıktan sonra, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne devam etti. Öğrencilik yıllarında Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Münazara Kulüpleri Federasyonu gibi oluşumlara katılarak siyasi mücadelede yer aldı. Kürt hareketinde daha aktif bir rol üstlenen Büyükkaya, 1969 yılında Devrimci Doğu Kültür Ocakları’nın (DDKO) kurucularından biri oldu ve ilk başkanlık görevini üstlendi.
1971 askeri darbesinin ardından tutuklanma riski nedeniyle Irak Kürdistanı’na sığınan Büyükkaya, burada Kürdistan Demokrat Partisi/Kuzey (PDK/Bakur) saflarına katıldı. Daha sonra Suriye’nin Kamışlı kentine, ardından Çekoslovakya ve İsveç’e geçti. İsveç’te bulunduğu sürede Kürt siyasi mücadelesine destek vermeye devam etti. 1975 yılında çıkarılan genel af sonrası Türkiye’ye dönen Büyükkaya, Kürt hakları konusundaki faaliyetlerini sürdürdü.
1980 askeri darbesinin ardından tutuklanarak Diyarbakır Cezaevi’ne konuldu. Buradaki ağır cezaevi koşulları ve sistematik işkenceler, onu mücadelenin en direnişçi figürlerinden biri haline getirdi. Cezaevi müdürünün kendisini “Orta Doğu’nun en tehlikeli adamlarından biri” olarak nitelendirdiği ve ölümle tehdit ettiği aktarılır. Büyükkaya, gördüğü insanlık dışı muameleye karşı sergilediği dirençle Kürt halkının hafızasında bir sembole dönüştü. 24 Ocak 1984’te, açlık grevinde olduğu sırada, maruz kaldığı ağır işkenceler sonucunda yaşamını yitirdi.
Ölümünden sonra İsveç’te, yazılarının, mektuplarının ve mücadele notlarının derlendiği Kalemimden Sayfalar adlı kitap 1992 yılında yayımlandı. Sosyalist mücadeleye olan inancını, Kürt halkına bağlılığını ve dayanışma ruhunu kaleme aldığı bu eser, onun mücadelesini gelecek nesillere aktaran önemli bir kaynak oldu. Ayrıca Kadir Büyükkaya tarafından yazılan Tanıklıklarla NECO adlı biyografi kitabında, onun hayatı, mücadelesi ve Diyarbakır Cezaevi’ndeki direnişi ayrıntılı bir şekilde ele alındı.
Necmettin Büyükkaya, kişisel menfaatleri bir kenara bırakarak toplumsal dayanışmayı ve halkının özgürlüğünü ön planda tutan bir lider olarak anılmaktadır. Onun fedakarlığı ve işkenceye karşı sergilediği direniş, Kürt siyasi hareketinin hafızasında silinmez bir iz bırakmıştır.