KLASİK KÜRT EDEBİYATINDA MİLLİ UNSURLAR

Kürt edebiyatında millî unsurları en belirgin şekilde kullanan yazarların başında Ehmedê Xanî yer alır. Özellikle Mem û Zîn adlı eserinde, dönemin Kürt halkının toplumsal, sosyal ve ekonomik durumlarını dile getirirken, millî birliğin eksikliği ve Kürtlerin sahipsizliği konularına sıkça değinir. Xanî, Mem û Zîn adlı ünlü eserinde Kürtlerin millî birliği, Kürt kimliği ve coğrafyanın bölünmüşlüğünün halklara getirdiği zorluklar ile acılara şu dizeleriyle yer verir:

Ehmede Xanî; Mem û Zîn
Kurdi	Türkçe
Ger dê hebûya me padîşahek Laîq bidîya Xwedê kulahek Tayîn bibûya jibo wî textek Zahir vedibû jibo me bextek Hasil bibûya jibo wî tacek Tînane derê ji dest leînan	Bizim de bir padişahımız olsaydı eğer Allah ona bir taç layık görseydi eğer Belirlenmiş olsaydı onun için bir taht Açıkça açılırdı bizim için de baht Elde edilseydi onun için bir taç Elbet olurdu bizim için de revaç

Xanî, eserinde millî unsurları yalnızca şikayet amacıyla kullanmaz. Aynı zamanda Kürt dili ve kültürünün zenginliğini vurgulayarak, sahipsizliğin dil ve kültürle ortadan kaldırılabileceğini, halkın yararına önemli işler yapmanın ancak bu unsurlarla daha nitelikli hale geleceğini ifade eder.

Ehmede Xanî; Mem û Zîn
Kurdi	Türkçe
Safî şemirand, vexwarî durdî Manendê durê lîsanê kurdî Înaye nîzam û întîzamê Kêşaye cefa jiboyê amê Da xelq-i nebêjitin ku 'Ekrad Bême’rîfet in, bêesl û binyad Enwaê milel xwedankitêb in Kurmanc-î tenê di bêheseb in'	Tortuyu içti, çekerek durudan elini Ve aynen inci gibi olan Kürt dilini Derleyip topladı ve düzene getirdi Ve böylece kamu için cefalar çekti Ki eller demesin 'Kürtler Bilgisiz, asılsız ve temelsizdirler Çeşitli milletler kitap sahibidirler Yalnızca Kürtler nasipsizdirler'

Ehmedê Xanî’nin vurguladığı milli unsurlar, ondan sonraki Kürt edebiyatçıları tarafından da sürdürülmüştür. Kürtlerin ortak bir coğrafyada yaşamalarına rağmen, etkili bir yönetim birliği kuramamaları ve Osmanlı İmparatorluğu ile Safeviler’in dil, kültür ve yönetim üzerinde asimilasyoncu politikalar uygulamaları, medreselerde yapılan edebi çalışmalara da yansımıştır. Bu dönemde, Kürtler edebi eserlerinde milli unsurlara daha fazla yer vermeye başlamışlardır. XVI. yüzyılda ilk Kürtçe dil bilgisi kitabını yazan Alî Teremoxî’nin yanı sıra, milli unsurları şiirlerinde yoğun bir şekilde işleyen klasik Kürt edebiyatçılarından biri de Pertew Begê Hekarî’dir. Pertew Begê Hekarî, şiirlerinden birinde duygularını şu şekilde ifade etmiştir:

Pertew Begê Hekarî
Kurdi	Türkçe
Ser wê azad û qed eşnayî te yeksan e li minbr Sibhî halê me serê zilfê perîşan e li min br Ew qeder cewr û cefa û stem dîtin e min br Dize yek lûtfê te qîmet bi dused can e li min br Derheqî min te wekî nîne serî rehma kerem br Ji lebê le’lê dur û yek te ehsan e li minbr Sebir û seman û sekûn pir li me dijwar e gelek br Ecel û merg û mirin haleteke asan e li min br Ger çi min nîne li nik te qedrê mû di qedir br Bendeyê xakî, diret mislî Sileman e bi min br Ji xetê hizretê min dîdey can rewşen bû br Çi hedê Pertewê yara wê bende bibet br Nakim û malikê rûxan sekî cananê bi min	Bunun içindir ki özgürlüğün ve esirliğin aynıdır bana Bak halime, zülfünün perişanlığı vurmuş bana O kadar zulüm ve eziyet görmüşüm ki ben Yine de bir iyiliğin bana iki yüz cana bedel Öyle ki yoktur Allahın merhameti, bana senin kadar? Yalan dudaklardan uzak kalmak evladır benim için Sabır ile durmak benim için daha gaddardır Ecel ile ölüm bana kolay bir hal gelir Gerçi yanında benim kıymetim bir kıl kadar değil Toprağı bekleyen Süleyman’dan beterim ben Hasretim dışa vurdu gözlerim aydınlık doldu Pertew´in ne haddine ki sevdiği esir olunca? Kıyamam yıkılmış tuğla gibi duran yanakların sahibine.