KLASİK KÜRT EDEBİYATINDA COŞKU VE HEYECAN

Coşku ve heyecan, klasik Kürt edebiyatının belirgin özelliklerinden biridir. Bu açıdan en çok öne çıkan klasik Kürt edebiyatçıları arasında Feqiyê Teyran yer alır. Ancak eserlerinin sınırlı olması nedeniyle bir okul olarak kabul edilmese de, coşku ve heyecanın ilk örneklerini XI. yüzyıl Kürt şairi Elî Herîrî’de görmek mümkündür. Elî Herîrî’den Feqî’ye uzanan bu coşkulu dizeler, ilham vererek Kürt edebiyatçılarının eserlerinde giderek daha fazla yer almaya başlamıştır ve bu gelenek yüzyıllar boyunca devam etmiştir. Feqî, Kürt dilini geliştirmeyi amaçlamış ve bunun için daha sade bir anlatım tercih etmiştir. Şiirlerinde coşku ve heyecanı genellikle doğa unsurlarıyla harmanlayarak ifade etmiştir. Bu coşku ve heyecan, bazen 'Ey av û av' adlı şiirinde olduğu gibi gür akan suyun insanla birleşen coşkusudur, bazen de gerçek aşkın insanın duygularında oluşturduğu histir.

Feqî, 'Ey av û av' şiirinde şu dizelerle coşkusunu dile getirir:

Kurdi

Türkçe

Ey av av, ey av û av Ma tu bi işq û muhbetê Mewc û pêlan tavey belav Be sekne û be rahetê Bé dev qil û pal bibêj Hedi bi lefzê hal bibêj Ber 'Mim û Hê ú Dal' bibej Şerh ů beyana kaxete Ew reng divêt ava zelal Buhrin li min çend mah û sal Qet kes nekir ev reng sual Heta gêham vê sa'eti Keç bún di kenza qidemi Ba xwoy ji eşqa Ademi Anine kare alemi Zahir kirin l'vê sûretê

Ey su, ey su Sen de mi aşiksın, dertlisin? Dalgaları etrafa savurur Durmaksızın akar, mutsuz musun? Bunca sözü ağzın yokken söylersin Artık yeter halimizden mi söz edersin "Mim, He ve D"nin' yerine mi söylersin Şu kağıdin yorum ve izahlarını Böyle diyor şu berrak su Geçti ömründen şunca ay ve yil Hiç kimse sormadi bana bu soruları Geldiğim şu ana kadar Bakire idiler eski hazinelerinde Adem'in aşkı ile tutuşup Dünyanın işine yöneldiler Bir de bu adama bellettiler

Feqiyê Teyran’ın coşkusunu ifade ettiği önemli eserlerinden biri, Şêxê Sen’an’dır. Bu eserde Feqî, efsanevi bir figür olarak pek çok edebiyatçının eserlerinde yer verdiği Şêxê Sen’an’ın yanı sıra, Hêşetîli kızına olan aşkını da dile getirir. Yine doğanın güzelliklerini ve coşkusunu anlatırken esas unsur olarak doğayı kullanır. Elî Herîrî’den Feqiyê Teyran’a, oradan da Siyahpûş’a kadar uzanan coşku ve heyecan dolu edebi metinler, klasik Kürt edebiyatının önemli parçalarından biridir ve tasavvufi metinlerle neredeyse eşdeğer bir yer tutar. Bu coşku ve heyecan, çoğunlukla tasavvufun bir alt öğesi olarak da kullanılır. Siyahpûş, ünlü divanı Seyfûlmulk’te, yaşama ve dürüstlüğe olan coşku ve heyecanını dile getirirken, bu değerlerin bedeli ne olursa olsun yerine getirileceğini ifade eder ve görüşlerini şu dizelerle aktarır:

Kurdi	Türkçe
Min qebûl e xemr û saqî dêr û zennar û senem Min nebit seccade û ewrad dîgel seddaneyê Ger hebîba min cehennem dafit û tu dane bî Sed qesem dê biçime nêv de ez bi qesda daneyê	Ben kabul ederim saki ile badeyi, kilise ile kaya ve heykeli Bana seccade ile tespih gerekmez, hele de akılsızlar Eğer sevdiğim cehennemde yem olsa, sen de gülle Yemin olsun ki bilsem gülleyle vurulurum giderim yanına