Daha Fazla

Kürt Mitolojileri


D


Damkina

Damkina, hem proto-Kürt Hurri mitolojisinde hem de Sümer mitolojisinde yer alan bir tanrıçadır. Bender, Damkina’nın proto-Kürt mitolojisinin tanrıçalarından biri olduğunu ifade ederken, bazı kaynaklar ise Sümer tanrısı Ea’nın eşi olarak Damkina’dan bahseder. Ayrıca, Ea’nın Hurri mitolojisinde de yer aldığı ve Ullikummi Destanı’nda geçtiği belirtilmelidir. Mezopotamya’da doğurganlık, bereket ve tanrıların anası gibi özelliklere sahip tanrıçaların, farklı halklar tarafından ortak şekilde benimsendiği örneklere rastlanır. Damkina da bu kapsamda, üreme ve bereketin sembolü, Ea’nın eşi ve tanrıların anası olarak farklı mitolojilerde karşımıza çıkan ortak bir figürdür.


Dara Dakîtu

Dara Dakîtu, Yukarı Mezopotamya’nın Aryen tanrıçalarından biridir. Bender, bu tanrıçanın Hepat’ın takipçisi olduğunu ve aynı gelenekten geldiğini belirtir. Hepat, Hurri tanrıçası olarak bilinir ve Hurrilerin devamı niteliğinde olan topluluklar arasında Mitanni ve Urartular yer alır. Bu tanrıçanın Mitanni ya da Urartu topluluklarından hangisine ait olduğu tam olarak netleşmemiştir. Ancak proto-Kürt mitolojisinde, özellikle baş tanrı ve ana tanrıça gibi önemli figürlerin, genellikle farklı proto-Kürt toplulukları tarafından kolektif bir değer olarak benimsendiği gözlemlenmektedir.


Dehak

Dehak, Kürt mitolojisinde omuzlarında iki ejderha bulunan ve Demirci Kawa tarafından mağlup edilen Asur kralı olarak bilinir. Tarihçiler arasında tartışmalı bir figür olan Dehak, Asur kayıtlarında bu isimle bir kral bulunmaması nedeniyle, farklı yorumlara yol açmıştır. Bazı araştırmacılar, Dehak’ın Medli, Kawa’nın ise Asurlu olduğunu ileri sürmüştür (örneğin Izady, 2004). Diğer taraftan, ne Asurlarda Dehak isimli bir kral ne de Medlerde Kawa adında bir kişi olduğunu iddia eden çalışmalar da mevcuttur.Kawa’nın aslında bir isim değil, bir sıfat olduğu ve Avesta’da 'yol gösteren lider' anlamında kullanıldığı bilinmektedir. Aynı zamanda bir soyluluk unvanı olan Kawa, 'kawy, kave ve key' sözcüklerinden türemiştir. Med tarihinde sekiz prens ve kralın bu sıfatla anıldığı görülmektedir.

Dehak ise Asur sanatında ejderha simgesini kullanan kralların, Kürt mitolojisindeki ejderha-canavar Dehak figürüyle özdeşleştirilmesinden doğmuş bir isimdir. Asur sanatında, II. Asurnasirpal (MÖ 883-859) ve Sin-Şarra-İşkun (MÖ 629-612) gibi kralların taş kabartmalarında, kanatlı ejderhalarla tasvir edildiği görülmektedir. Bu ejderhalar, genellikle kralların omuzlarında betimlenmiştir. Asur İmparatorluğu’nun Hurrîler, Mitanniler, Urartular ve Medler gibi proto Kürt topluluklara düzenlediği saldırılar, işgaller ve baskılar nedeniyle, ejderha simgesi Kürt mitolojisinde zulmü temsil eden bir sembol haline gelmiştir. Kürt mitolojisinde Dehak olarak anılan Asur kralı ise Sin-Şarra-İşkun’dur. Onu yenen ve Asur İmparatorluğu’na son veren Med kralı,'key' unvanıyla anılmıştır. 'Key/kawy/kawa' kelimesinin “lider” anlamına gelmesi, bu kralın adının mitolojide sıfat olarak kullanılmasına neden olmuştur.


Dêwa Spî

Firdevsî’nin Şahname eserine göre, Mazenderan devleri arasında en güçlü ve etkili olan figür Dêwa Spî’dir. Efsaneye göre, Rustemê Zal, ona karşı bir mücadeleye girişir ve altı aşamalı bir plan hazırlar. Rustem, bu zorlu aşamaların hepsini başarıyla tamamladıktan sonra Dêwa Spî’nin yaşadığı mağaraya ulaşır. Onu uykusundan uyandırır ve karşı karşıya geldikleri mücadelede Dêwa Spî’yi yenmeyi başarır. Rustemê Zal, Med döneminin mitolojik kahramanlarından biri olarak kabul edilir. Hikâyelerinin büyük bir kısmı devlere karşı verdiği mücadelelerle şekillenmiştir. Firdevsî, Rustem’in Dêwa Spî’ye karşı verdiği bu savaşı detaylı bir şekilde anlatır ve kahramanlık destanına derinlik katar.


Düzgün Baba

Düzgün Baba, Dersim bölgesinde yer alan bir dağ ve aynı zamanda bir ziyaretgâh, pir ocağı olarak bilinir. Düzgün Baba, mitolojik bir efsaneye dayanan bir figürdür. Efsaneye göre, Pir Kureş’in üç kızı ve bir oğlu vardır. Kızlarının isimleri Jele, Boyerê ve Xaskara’dır. Bu kızlardan Jele (Zelê) ve Boyerê dağlarla özdeşleşir ve dağa dönüşürler; bu yüzden isimleri dağlara verilmiştir. Erkek çocuklardan biri olan Düzgün Baba’nın ismi de dağa verilmiş ve o da evliya, pir ocağı olarak kabul edilmiştir.