Revvadiler


Revvadiler ya da Banū Rawwād, Azerbaycan’ın kuzeybatısında merkezi bulunan Sünni Müslüman bir Kürt hanedanıydı. 1 2 Aslen Azdi Arap kökenli olan bu hanedan, 8. yüzyılın sonları ile 9. yüzyılın başlarında Tebriz ve kuzeydoğu Azerbaycan üzerinde hüküm sürdü. 10. yüzyılın sonlarından 11. yüzyıl boyunca ise Kürtleştikleri bilinen Revvadi torunları, Azerbaycan’ın büyük kısmını ve Ermenistan’ın bazı bölgelerini kontrol altına aldılar. Rawadid hanedanının ismi, kurucu kabile lideri Rawad’a dayanmaktaydı. 3

İlk başta Azdi Arap kökenli olan Revvadiler, 8. yüzyılın ortalarında bölgeye yerleştiler. Ancak 10. yüzyılın sonlarında Kürtleştiklerinde, Kürtçede Muhammed için 'Mamlan' ve Ahmed için 'Ahmedıl' gibi adlar kullanmaya başladılar. 4 5 Rawadid ailesi, Kürdistan'a 8. yüzyıl ortalarında taşınarak 10. yüzyılda Hadhabani Kürt kabilesinin bir kolu olan Rawadiya'nın liderliğini ele geçirdi. 10. ve 11. yüzyıllarda Kürtleştikleri bu dönem, hanedanın Adharbayjan ve Ermenistan üzerindeki geniş hakimiyetiyle dikkat çekmektedir.

Şerefhan Bitlisi’nin 'Şerefname' adlı eserinde bu hanedanın ismi 'Rewend' olarak geçmektedir. Kesrevi’ye göre, Revvadiler 979 yılında Musafiri hükümdarı İbrahim I ibn Marzuban I’in Azerbaycan’daki topraklarını ele geçirmiştir. Hanedanın en tanınmış lideri Ebu Mansur Vahsudan (1019-1054) olup, İbnü'l-Esir tarafından anılmıştır. Şair Katran Tebrizi, Vahsudan’a övgüler düzen altmış kaside yazmıştır. 1028 yılında Horasan’daki Oğuz isyanının ardından yaklaşık 2.000 Oğuz ailesi Batı’ya kaçmış, Vahsudan da bazılarını koruyarak Revvadi topraklarına yerleşmelerine izin vermiştir. 6 7

Vahsudan, Bizans İmparatorluğu’na karşı savaşlarda kullanmak amacıyla Oğuzlara toprak verip onları vasalı yaptı. Tebriz, Meraga ve Sehend Dağı’ndaki kaleler onun yönetimindeydi. 1029’da Meraga’daki Hezbani Kürtlerine, istilacı Oğuz Türk kabilelerine karşı destek verdi.

İbnü’l-Esir’in aktardığına göre Vahsudan, Azerbaycan’a gelen ilk Oğuz grubu ile düşmanlarına karşı bir evlilik ittifakı kurdu. Ancak bu durum, Şeddadi hükümdarı Ebu’l-Hasan Laşkari’nin düşmanlığını çekti. 1037-1038’de ikinci bir Oğuz grubu Azerbaycan’a ulaştı ve Meraga’yı yağmaladı. Bunun üzerine Vahsudan, yeğeni Ebu’l-Hayja ile anlaşmazlıklarını bir kenara bırakıp güçlerini birleştirerek Oğuzlara karşı savaştı. Oğuzlar Rey, İsfahan ve Hemedan’a sürülürken bir grup Urmiye’de kaldı. Vahsudan, 1040-1041’de bu grubun liderlerini bir akşam yemeğine davet ederek hepsini öldürdü. Katran Tebrizi, 1041-1042’de Oğuzlarla yapılan savaşları anlatır ve Sarab’daki büyük bir çarpışmada Revvadilerin mağlup olduğunu belirtir.

Oğuzları püskürttükten sonra Vahsudan, Şeddadilerle barıştı ve Gence’yi ziyaret etti. Ancak 1042-1043’te yaşanan büyük bir deprem, Tebriz’de 50.000 kişinin ölümüne yol açtı. İbnü’l-Esir bu sayıyı verirken, dört yıl sonra Tebriz’i ziyaret eden Nasir Hüsrev ise 40.000 kişinin öldüğünü ve şehrin yeniden refah kazandığını kaydeder. Deprem sırasında Vahsudan, şehir dışında bir bahçede bulunduğu için hayatta kaldı. 8

1054 yılında Tuğrul Bey komutasındaki Selçuklular, Revvadi beyliğini ele geçirdi. Tebriz prensi Vahsudan bin Mamlan mağlup edildi ve yerine oğlu Ebu Nasr Mamlan getirildi. 1071’de Alparslan, Bizans seferinden dönüşünde Mamlan’ı tahtından indirdi. 9

Vahsudan’ın halefi Marağa efendisi Ahmed bin Vahsudan, 1110 yılında Melikşah’ın Suriye seferine katıldı. Tam adı Ahmedil bin İbrahim bin Vahsudan el-Rawwadi el-Kürdi olan Ahmedil, Birinci Haçlı Seferi sırasında haçlılara karşı savaştı ve Joscelin ile Tell Beşir kuşatmasında bir barış antlaşması yaptı. Ancak 1117’de Bağdat’ta İsmaili fedailer tarafından suikasta uğrayarak öldürüldü. Onun soyundan gelenler, Moğolların 1227’deki istilasına kadar Tebriz ve Meraga’da Atabegan-ı Meraga olarak yönetimi sürdürdü. 10 11 12


Kaynakça

  • 1.Peacock, Andrew (2017). "Rawwadids" . Encyclopædia Iranica, çevrimiçi baskı . New York.
  • 2.Christoph Baumer, Kafkasya Tarihi: 1. Cilt: İmparatorluğun Kavşağında , (Bloomsbury Publishing, 2021), 265
  • 3.Bosworth, CE (1995). "Rawwādids" . Bosworth, CE'de ; van Donzel, E .; Heinrichs, WP & Lecomte, G. (ed.). İslam Ansiklopedisi, İkinci Baskı . Cilt VIII: Ned-Sam . Leiden: EJ Brill. ISBN 978-90-04-09834-3. s. 469–470.
  • 4.Bosworth, CE (1995). "Rawwādids" . Bosworth, CE'de ; van Donzel, E .; Heinrichs, WP ve Lecomte, G. (ed.). İslam Ansiklopedisi, İkinci Baskı . Cilt VIII: Ned-Sam . Leiden: EJ Brill. ISBN 978-90-04-09834-3. s. 150.
  • 5.WB Fisher ve diğerleri, İran'ın Cambridge Tarihi , 778 sayfa, Cambridge University Press, 1968, ISBN 9780521069366 (s.32) 
  • 6.Minorsky, V. (1954). "Şeyh Zāhid Ailesine 720/1320 Tarihli Bir Moğol Kararnamesi". Doğu ve Afrika Çalışmaları Okulu Bülteni . 16 (3). Cambridge University Press: 524. doi : 10.1017/S0041977X00086821 . S2CID 159901706 .
  • 7.Bosworth, Clifford Edmund, ed. (1991). İslam Ansiklopedisi . Cilt 6. Brill. ISBN 9789004081123.
  • 8.Bayne Fisher, William; Nelson Frye, Richard, editörler (1975). The Cambridge History of Iran, Том 4 . Cambridge University Press. ISBN 9780521069359.
  • 9.P. Blaum, Diplomacy gone to seed: Bizans dış ilişkilerinin tarihi, 1047-57 AD , Uluslararası Kürt Çalışmaları Dergisi, Ocak 2005, s. 15
  • 10.Houtsma, Martijn Theodoor , ed. (1913–1936). "Kürtler ve Kürdistan" . İslam Ansiklopedisi . Cilt 4 (1. baskı). Brill . ISBN 9004097902.OCLC 258059134.
  • 11.P. Bearman, Th. Bianquis, CE Bosworth, E. van Donzel, WP Heinrichs (editörler), İslam Ansiklopedisi (İkinci Baskı), " Marāg̲h̲a ", Brill Online.
  • 12.Minorsky, La Domination des Dailamites , Societé des Etudes Iraniennes Konferansında sunulmuştur, Paris, 28 Mayıs 1931. Ayrıca bkz. Minorsky, Daylam in the Encyclopaedia of Islam, 1962, s. 189–94.